Het GLI-traject: wat is de Gecombineerde Leefstijlinterventie en hoe werkt het?

Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) is een tweejarig programma dat mensen met overgewicht of obesitas helpt om gezonder te leven en blijvende leefstijlveranderingen door te voeren (1). In dit artikel leggen we uit wat een GLI-traject inhoudt, waarom het in het leven is geroepen, hoe zo'n programma werkt, wie er recht op heeft en hoe het vergoed wordt. Ook leest u hoe u zich kunt aanmelden voor een GLI (via de huisarts of zorgverzekeraar) en welke erkende GLI-programma's er zijn (zoals CooL, SLIMMER en de BeweegKuur). Tot slot benoemen we kort een aanvullende mogelijkheid – Lean Clinic – voor mensen die online willen starten met leefstijlverbetering of behandeling met medicatie (zoals GLP-1 injecties) overwegen naast leefstijlcoaching.

Wat is de GLI?

De GLI is een intensief leefstijlprogramma van 2 jaar voor volwassenen met overgewicht of obesitas (3). Het doel van de GLI is om via coaching en begeleiding een gezonde gedragsverandering te bereiken die blijvend is (4). In een GLI-traject krijgen deelnemers advies en ondersteuning op drie hoofdgebieden: gezonde voeding en eetgewoontes, meer bewegen en gedragsverandering om deze nieuwe gewoontes vol te houden (5). Het is dus geen kortdurend dieet of sporten op eigen houtje, maar een gecombineerde aanpak onder professionele begeleiding gericht op duurzaam afvallen en een betere gezondheid.

Een GLI wordt altijd begeleid door daarvoor opgeleide professionals. Vaak is de leefstijlcoach de centrale begeleider, en er kunnen ook andere specialisten betrokken zijn, zoals een diëtist (voor voedingsadvies) of een fysiotherapeut/oefentherapeut (voor beweging) (6). Zij werken zonodig samen en stemmen af met uw huisarts, zodat de voortgang wordt teruggekoppeld en er oog blijft voor uw algehele gezondheid (7). Deelnemers leren stap voor stap hoe ze gezondere keuzes kunnen maken in het dagelijks leven, van het aanpassen van hun eetpatroon tot het vinden van manieren om meer te bewegen en hoe ze deze veranderingen kunnen volhouden op de lange termijn (8).

Waarom bestaat de GLI?

Overgewicht is een wijdverbreid probleem in Nederland: ongeveer de helft van alle volwassen Nederlanders heeft overgewicht (9). Dit vergroot de kans op ernstige aandoeningen zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten (10). De overheid en zorgsector zochten daarom naar effectieve manieren om mensen te helpen hun leefstijl te verbeteren en zo hun gezondheidsrisico's te verlagen. De GLI is ontstaan als onderdeel van deze preventie-aanpak.

In 2018 werd in het Nationaal Preventieakkoord afgesproken om overgewicht terug te dringen tegen 2040 (11). Als onderdeel van dit beleid is de gecombineerde leefstijlinterventie ontwikkeld en sinds 2019 opgenomen in het basispakket van de zorgverzekering (12). Dit betekent dat mensen die in aanmerking komen, kosteloos kunnen deelnemen aan een GLI-programma. Door de GLI vergoed aan te bieden ("vergoed afvallen"), hopen overheid en zorgverzekeraars preventief bij te dragen aan een gezonder Nederland, waardoor op de lange termijn ook welvaartsziekten en zorgkosten verminderen. De GLI voorziet in gestructureerde begeleiding bij afvallen en een gezonde leefstijl, iets wat voorheen meestal niet vergoed werd en voor veel mensen een drempel vormde.

Hoe werkt een GLI-programma?

Een GLI-traject duurt ongeveer 24 maanden en kent doorgaans twee fasen: een intensieve behandelfase en een onderhoudsfase (14). De exacte invulling kan per programma verschillen, maar de opzet is vergelijkbaar. U doorloopt het traject meestal in een groep met lotgenoten, gecombineerd met individuele consulten. Enkele kenmerken van hoe een GLI werkt:

Duur en fasen: De eerste 6 tot 12 maanden vormen de intensieve fase met regelmatige bijeenkomsten (bijv. wekelijks of tweewekelijks). Daarna volgt een onderhoudsfase van ongeveer 1 jaar met minder frequent contact, gericht op het volhouden van de nieuwe leefstijl (15). In totaal duurt het GLI-traject circa twee jaar.
Begeleiding: U krijgt begeleiding van gecertificeerde professionals, vaak een leefstijlcoach als hoofdbegeleider. Daarnaast kunnen er sessies zijn met een diëtist (voor dieetadvies) en/of fysiotherapeut (voor bewegen). Deze professionals werken zo nodig samen en onderhouden contact met uw huisarts over de voortgang (16).
Groepsbijeenkomsten: Een belangrijk deel van de GLI bestaat uit groepsbijeenkomsten met andere deelnemers. Tijdens deze bijeenkomsten behandelt de coach thema's als gezonde voeding, etiketten lezen, eetgewoontes, beweging, motivatie en het omgaan met uitdagingen. Het groepsaspect zorgt voor herkenning en steun: deelnemers leren ook van elkaars ervaringen.
Individuele sessies: Naast de groep krijgt u persoonlijke begeleiding, waarin uw individuele situatie centraal staat. Samen met de coach stelt u haalbare doelen op maat op (bijv. aantal kilo gewichtsverlies, verbeteringen in conditie) en evalueert u de voortgang. Hierbij is aandacht voor gedragsverandering en obstakels in uw eigen leefstijl.
Zelf doen in de eigen omgeving: Een GLI is erop gericht u te activeren in uw eigen woon- en leefomgeving. Het programma zelf omvat vooral coaching en educatie; de praktische uitvoering (zoals daadwerkelijk meer bewegen) doet u zelf thuis en in uw buurt (17). Zo kan de coach u bijvoorbeeld stimuleren om lid te worden van een sportvereniging of aan te haken bij een lokale wandelgroep (18). Het GLI-programma helpt u ontdekken wat bij u past en geeft begeleiding, maar u zet zelf de stappen.

Kortom, een GLI is een integrale aanpak: het is geen crashdieet of verplicht sportschema, maar leefstijlcoaching via de huisarts en andere zorgverleners, gericht op gedragsverandering. Het einddoel is dat u na twee jaar voldoende kennis, vaardigheden en nieuwe gewoontes heeft om zelfstandig een gezonde leefstijl vol te houden.

Welke GLI-programma's zijn er?

Er zijn in Nederland meerdere erkende GLI-programma's ontwikkeld. Elk programma heeft dezelfde grote lijnen (2 jaar, leefstijlcoaching), maar kan verschillen in methodiek of doelgroep. De volgende GLI programma's worden momenteel landelijk aangeboden en vergoed vanuit de basisverzekering (19):

CooL (Coaching op Leefstijl) – Een veelgebruikt programma waarin een gecertificeerde leefstijlcoach deelnemers groepsgewijs en individueel begeleidt naar een gezondere leefstijl. CooL wordt landelijk op de meeste plekken aangeboden en is daarmee een van de bekendste GLI's (20).
SLIMMER – Een GLI-programma waarin voeding en beweging centraal staan, vaak met betrokkenheid van een diëtist en beweegprofessional. Er bestaat ook een digitale variant genaamd SLIMMER Powered by Ancora (online ondersteuning via een app/platform).
De BeweegKuur – Een van de vroegere GLI-programma's, ontwikkeld om mensen stapsgewijs meer te laten bewegen onder medische begeleiding. De BeweegKuur legt de nadruk op het opbouwen van fysieke activiteit naast coaching op voeding en gedrag.
Samen Sportief in Beweging – Dit programma richt zich op groepsgewijze sport- en beweegactiviteiten in de eigen wijk, begeleid door leefstijlcoaches in samenwerking met buurtsportcoaches. Vooral gemeenten spelen hier een rol bij de organisatie.
X-Fittt GLI – Een relatief nieuwe GLI met een iets sportiever karakter, vaak verbonden aan fitnesscentra. Deelnemers trainen laagdrempelig in groepsverband (bijvoorbeeld in de sportschool) naast de reguliere leefstijlsessies en coaching.
Keer Diabetes2 Om – Een speciaal GLI-traject gericht op mensen met (of een hoog risico op) diabetes type 2. Naast gewichtsverlies is het doel om via leefstijlverbetering de bloedsuikerwaarden te normaliseren, zodat diabetes type 2 kan omkeren of voorkomen. Er is ook een online versie (Keer Diabetes2 Om – GLI Online) beschikbaar.

Al deze programma's zijn door het RIVM erkend als effectieve leefstijlinterventies en voldoen aan kwaliteitseisen (21, 22). Welk programma u kunt volgen hangt af van het aanbod in uw regio – niet elke regio heeft alle varianten. Vaak zal de verwijzer (huisarts) of uw zorgverzekeraar u koppelen aan een specifiek GLI-programma dat beschikbaar is bij u in de buurt. In de kern hebben de programma's echter hetzelfde doel: u helpen met professionele leefstijlcoaching via huisarts en coach om gezonder te leven en blijvend gewicht te verliezen.

Wie komt in aanmerking voor een GLI-traject?

Niet iedereen met een paar kilo's teveel komt in aanmerking voor de GLI; het programma is bedoeld voor mensen met matig tot ernstig overgewicht waarbij gezondheidswinst te behalen is. De huisarts bepaalt uiteindelijk of u voldoet aan de criteria en een GLI-traject mag starten (23). In de richtlijnen is vastgelegd dat u in aanmerking komt voor GLI als u aan één van de volgende criteria voldoet (24):

BMI tussen 25 en 30 (overgewicht) én een verhoogde buikomvang: Bij vrouwen een middelomtrek van 88 cm of meer; bij mannen 102 cm of meer (25). Een te grote buikomtrek wijst op ophoping van vet rond de organen (buikvet), wat extra gezondheidsrisico's geeft.
BMI tussen 25 en 30 én ten minste één comorbiditeit (een aandoening die samenhangt met overgewicht): bijvoorbeeld hoge bloeddruk, hoog cholesterol, slaapapneu, beginnende gewrichtsslijtage of een verhoogd risico op diabetes type 2 (26).
BMI van 30 of hoger (obesitas). Bij een BMI vanaf 35 (obesitas klasse II) komt u sowieso in aanmerking (27). Tussen BMI 30 en 35 wordt meestal verondersteld dat er al sprake is van verhoogd risico, maar formeel moet er dan ook een bijkomende risicofactor zijn (zoals een grote buikomvang of comorbiditeit).

(BMI staat voor Body Mass Index, een indexgetal van gewicht ten opzichte van lengte. Bij volwassenen duidt een BMI tussen 25 en 30 op overgewicht; vanaf 30 op obesitas.)

Daarnaast geldt dat GLI-trajecten bedoeld zijn voor volwassenen (18 jaar en ouder). Voor kinderen met overgewicht bestaan aparte trajecten in de jeugdgezondheidszorg en een zogenoemde ketenaanpak (28), dus de GLI zoals hier besproken richt zich op volwassenen.

Kortom, heeft u ernstig overgewicht of obesitas en bent u gemotiveerd om uw leefstijl aan te passen, dan is de kans groot dat uw huisarts u kan doorverwijzen naar een GLI-programma. Twijfelt u of u in aanmerking komt? Bespreek het met uw huisarts – die kan uw BMI en gezondheidprofiel beoordelen en bepalen of een GLI traject voor u van toegevoegde waarde is (29).

Vergoeding en kosten van de GLI

Een belangrijke reden waarom de GLI zo aantrekkelijk is voor veel mensen, is dat het traject valt onder de basisverzekering. Hieronder de belangrijkste punten over vergoeding en kosten:

Volledig vergoed uit het basispakket: Een erkende GLI volgt u op kosten van de basiszorgverzekering, mits u voldoet aan de toelatingscriteria (overgewicht/obesitas) en het programma door uw verzekeraar wordt erkend (30, 31). U hoeft dus niet zelf te betalen voor de coaching en sessies.
Geen eigen risico: De kosten van een GLI vallen buiten het verplicht eigen risico (32). Dit betekent dat het traject u niets van uw eigen risico kost – in tegenstelling tot veel andere zorg uit het basispakket. De overheid heeft dit zo bepaald om preventieve zorg als GLI extra toegankelijk te maken.
Geen eigen bijdrage: Er is ook geen extra eigen bijdrage van toepassing op GLI-programma's (33). In tegenstelling tot sommige andere hulpmiddelen of programma's hoeft u niet een deel zelf bij te leggen; de volledige programmakosten worden door de verzekeraar vergoed.
Uitzonderingen (niet vergoed): Als u niet aan de criteria voldoet (bijvoorbeeld uw BMI is lager dan 25, dus u heeft geen overgewicht), dan wordt een GLI niet vergoed uit het basispakket (34). In enkele gevallen kan een aanvullende verzekering bepaalde leefstijlprogramma's dekken, maar doorgaans zult u het traject dan zelf moeten betalen. Ook andere activiteiten buiten de GLI, zoals een regulier fitness-abonnement of sportclub, worden niet vergoed door de basisverzekering (35) – die kosten komen voor eigen rekening naast het GLI-programma.

Let op dat elke zorgverzekeraar zelf bepaalt met welke aanbieders of programma's zij contracten afsluiten (36). In de praktijk dekt de verzekeraar alleen de GLI-programma's die erkend zijn (zoals hierboven genoemd) en vaak alleen bij gecontracteerde aanbieders. Het is dus slim om altijd bij uw verzekeraar na te gaan welke GLI-trajecten zij vergoeden en onder welke voorwaarden (37, 38). Gelukkig zijn de meeste grote verzekeraars breed georiënteerd, en omdat de GLI onderdeel is van het basispakket mag u er in principe op vertrouwen dat u gewoon wordt vergoed als u aan de eisen voldoet. U hoeft voor een GLI géén aparte toestemming van de verzekeraar te vragen; een verwijsbrief van de huisarts volstaat meestal.

Hoe kunt u zich aanmelden voor een GLI?

De eerste stap naar een GLI begint doorgaans bij uw eigen huisarts. Omdat de GLI medische zorg betreft die vergoed wordt, is een verwijzing nodig. U kunt een afspraak maken met de huisarts en aangeven dat u wilt werken aan uw gewicht/leefstijl. De huisarts zal uw BMI en gezondheid beoordelen en – als u in aanmerking komt – u doorverwijzen naar een GLI-programma (39). Vaak kent de huisarts de lokale mogelijkheden: hij/zij weet bijvoorbeeld of er een leefstijlcoach in de regio is die CooL aanbiedt, of een groepsprogramma via de plaatselijke GGD. U krijgt dan een verwijzing (schriftelijk of digitaal) naar die GLI-aanbieder.

Vervolgens neemt de GLI-coach of organisatie meestal contact met u op voor een intake. Soms kunt u ook zelf contact opnemen met de genoemde leefstijlcoach om u aan te melden, waarbij u vermeldt dat u bent verwezen door de huisarts. De precieze aanmeldprocedure kan verschillen per regio; in sommige gevallen organiseert de zorggroep in uw regio de aanmelding centraal. Het is belangrijk te weten dat een verwijzing nodig is voor vergoeding – zonder verwijzing kunt u wel meedoen, maar zult u het traject zelf moeten betalen (40).

Ook uw zorgverzekeraar kan helpen bij het aanmelden. U kunt bij de klantenservice navragen welke GLI-aanbieders er bij u in de buurt gecontracteerd zijn en hoe u zich daar kunt inschrijven. Sommige verzekeraars hebben op hun website een zoekfunctie of lijst van gecontracteerde leefstijlcoaches. In principe zult u alsnog via de huisarts een verwijzing moeten krijgen (tenzij de verzekeraar een andere afspraak heeft). Maar de verzekeraar kan u wel informeren over het aanbod zodat u gericht bij de huisarts om de juiste verwijzing kunt vragen.

Zelf aanmelden zonder verwijzing is in sommige gevallen mogelijk rechtstreeks bij een GLI-coach, maar bedenk dat de verzekeraar deelname alleen vergoedt met een geldige verwijzing (41). Heeft u geen verwijzing van de huisarts of specialist en meldt u zich toch aan, dan kunt u meedoen op eigen kosten (42). Dit kan een optie zijn als u bijvoorbeeld niet aan de strikte criteria voldoet maar toch begeleiding wenst – al zijn er in zulke gevallen ook alternatieve programma's buiten de GLI om (bijvoorbeeld een dieetprogramma via een diëtist, vaak deels vergoed vanuit de aanvullende verzekering).

Samengevat: aanmelden voor een GLI gaat via de huisarts. Deze verwijst u bij geschiktheid door naar een erkende leefstijlinterventie in uw regio, die door de zorgverzekeraar wordt vergoed. U kunt vooraf of nadien uw verzekeraar raadplegen voor informatie, maar de huisarts vormt de sleutel tot toegang. Zodra u bent aangemeld bij een GLI-programma, wordt u begeleid door de GLI-coach en begint uw traject richting een gezondere leefstijl.

Aanvullende opties naast de GLI: online coaching of medicatie

Een GLI-traject via de reguliere zorg is niet de enige manier om aan uw leefstijl te werken. Sommige mensen willen liever online begeleiding (bijvoorbeeld vanwege tijdgebrek of anonimiteit) of overwegen naast leefstijlcoaching ook het gebruik van medicatie om af te vallen. Voor deze groep zijn er alternatieve trajecten buiten de zorgverzekering om, die als aanvulling of alternatief kunnen dienen.

Een voorbeeld is Lean Clinic, een Nederlandse online kliniek die zich richt op duurzaam gewichtsverlies door leefstijlbegeleiding te combineren met nieuwe medicijnen (GLP-1 agonisten, ook wel bekend als "afslankinjecties"). Bij Lean Clinic doorloopt u een programma met online coaching, medische begeleiding op afstand en zonodig GLP-1 medicatie (zoals semaglutide/Ozempic) die het hongergevoel vermindert. Let op: zulke medicatie wordt (nog) niet vergoed door verzekeraars (43), dus een traject als Lean Clinic is geheel voor eigen rekening. Het is wel een toegankelijke manier om te starten met leefstijlverbetering als u bijvoorbeeld niet in aanmerking komt voor de GLI. Bovendien wordt aangeraden uw huisarts te informeren als u een dergelijk programma volgt (44), zodat uw medische gegevens en begeleiding op elkaar afgestemd blijven.

Lean Clinic kan dus een optie zijn voor mensen die niet via de reguliere weg geholpen kunnen of willen worden. Denk aan iemand met een BMI net onder de GLI-drempel, of juist iemand die al in een GLI zit maar extra wil inzetten op medicamenteuze ondersteuning. Dergelijke online programma's vallen buiten de verzekerde zorg, maar bieden wel professionele begeleiding en vaak sneller merkbaar resultaat door de combinatie met medicatie. Ze dienen vooral als aanvulling, niet als vervanging van gezonde leefstijl: ook bij Lean Clinic staat leefstijlcoaching centraal en is medicatie slechts een hulpmiddel.

Conclusie

De Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) is een waardevol traject voor volwassenen met overgewicht die hun gezondheid willen verbeteren. Via een GLI-traject krijgt u twee jaar lang intensieve begeleiding op het gebied van voeding, bewegen en gedrag, volledig vergoed via de basisverzekering. Het programma is ontstaan om de groeiende problematiek van overgewicht aan te pakken en heeft als doel mensen te helpen met verantwoord en blijvend afvallen. Er zijn verschillende erkende GLI-programma's (zoals CooL, SLIMMER, de BeweegKuur) die landelijk worden aangeboden – welk programma u volgt hangt af van wat er regionaal beschikbaar is, maar de opzet en doelen zijn vergelijkbaar.

In aanmerking komen voor de GLI doet u als u een BMI van 25 of hoger heeft met bijkomende risicofactoren, of obesitas. Uw huisarts kan bepalen of u aan de criteria voldoet en u zo nodig verwijzen. Aanmelden gaat via de huisarts; met een verwijzing wordt het traject 100% vergoed (zonder effect op eigen risico). Zo is de drempel laag om professionele leefstijlcoaching via de huisarts te krijgen, iets wat voorheen vaak onbetaalbaar was voor veel mensen.

Mocht u niet in aanmerking komen of liever online aan de slag gaan, dan bestaan er ook particuliere opties zoals Lean Clinic voor leefstijlbegeleiding en eventuele medicatie. Maar in de basis geldt: een GLI biedt iedereen met gezondheidsrisico's door overgewicht een kans om met hulp van experts gezonder te leven en gewicht te verliezen, op een manier die vol te houden is. Bespreek met uw huisarts wat in uw situatie de beste aanpak is – de weg naar een gezonder leven ligt voor u open, of dat nu via een GLI-traject is of een ander passend programma.

Bronnen: Officiële informatie over de GLI is te vinden bij o.a. Zorginstituut Nederland (45, 46), het RIVM (47, 48) en Loket Gezond Leven. Deze bronnen geven gedetailleerde uitleg over de inhoud en voorwaarden van gecombineerde leefstijlinterventies. Raadpleeg bij vragen ook uw eigen zorgverzekeraar of huisarts. Zorg goed voor uzelf en veel succes bij het werken aan een gezonde leefstijl!